Home 1 2 3      
winkelstories * * * * * auteur & copyright: els van wageningen email [email protected] * * * * * webdesign: wynneconsult email [email protected]
hoofdartikel (3)

Nieuw tijdperk, centrale verwarming en introductie van aardgas

I n de jaren zestig steeg de vraag naar de centrale verwarming, die al v��r de oorlog was ge�ntroduceerd. Eerst mondjesmaat, maar later op grote schaal. De interesse voor kolenkachels werd minder. Jos Harm speelde in op de kolengestookte CV ketel. Toen kwam de ommezwaai naar oliestook met in het kielzog gasverwarming. Allemaal vernieuwingen die sterk de handel be�nvloedden. �We deden iets in kolenfornuizen, pikten een graantje mee van de ontwikkelingen in de schoorsteentechnologie en we maakten onder andere voor de Amsterdamse Droogdok Mij nieuwe scheepsfornuizen.

Afscheid van negentiende eeuwse gashaard

Op een mooie zomerdag in 1965 werd hij naar beneden gehesen, de solide, met veel koper versierde negentiende-eeuwse gashaard, een erfstuk. Met lichte weemoed keken we toe, hoe hij op een kar bij de andere afgedankte kachels werd gekwakt. Behalve de gaskachels van vrij recente datum, konden toen de meesten niet meer voor aardgas worden omgebouwd. Zo verdwenen de fraaiste exemplaren op de gemeentelijke schroothoop. De komst van het aardgas en al eerder die van de centrale verwarming betekende ook het einde van het fenomeen kolenkachel of -haard als hoofdverwarming. De markt stortte in en de meeste van de achttien haardenfabrikanten gingen op de fles. Maar ook bekende winkels zoals Eikelenburg aan het Spui, Dake & Zn en Meijes & H�weler aan het Damrak en de Gebrs. Alink op de Nieuwendijk verdwenen. Jos Harm op vijzelgracht 29 - 31 was een van de weinig winkels die overbleven. Terwijl de tegenwoordige gashaarden minstens twintig jaar meegaan, was dat met de ouderwetse kolenkachels niet het geval. Die hadden een gemiddelde levensduur van vijf jaar. Daarna moest het binnenwerk vernieuwd worden en daarvoor stond een leger van kachelsmeden klaar. Ook die verloren hun baan.

Breuk met de Schotten

Met de introductie van aardgas als verwarmingsbrandstof in 1965 ontstonden er problemen met de Schotse kachelfabrikant. Ze zagen niets in gaskachels. �Ik werd voor de keus gesteld. Alles of niets. Dat betekende dat ik als ik geen kachels meer wilde afnemen ik ook geen fornuizen meer zou krijgen. Dat waren hele grote, op vaste brandstoffen gestookte fornuizen voor instellingen en schepen. We verkochten er heel wat van. Ik koos voor een breuk met de Schotten. Geen fornuizen dus meer. Maar inmiddels wisten wij heel veel van kachels af. We besloten zelf te gaan produceren. Eerst elektrische open haarden en toen oliekachels. Voor het aardgas maakten wij varianten op bestaande gaskachels. Ik haalde er onderdelen van af en voegde er anderen aan toe en maakte zo kachels waarvan ik het gevoel had dat mijn klanten ze mooier vonden. De verkoopresultaten bewezen mijn gelijk. De directie van Etna, een van die fabrieken waarvan ik de modellen "aanpaste", was daar niet gelukkig mee. Ik werd op het matje geroepen. Toen ik uitlegde wat ik precies deed toonde men daar toch begrip voor.� Het muisje kreeg een staartje. Uiteindelijk werd Jos Harm gevraagd of hij een kachelontwerp wilde maken voor Etna. Daarna ontwierp hij ook kachels voor Vulkaansoord in Terborg en voor Beckers in Bergen op Zoom.

Terug naar schoorsteenmantel en open vuur

Over kacheltechniek hoeft niemand Jos Harm iets te leren. Achter de winkel heeft hij zijn � laboratorium� . Hier ontwikkelde hij ook een dubbelwandig roestvrijstalen schoorsteensysteem. Want de beste kachel kun je verprutsen als de schoorsteen niet deugt. In het bedrijf werken nu 15 mensen waaronder een aantal bekwame restaurateurs. De kracht van het bedrijf is dat het een totaalpakket levert aan de klant. Open haarden worden op maat gemaakt in elke gewenste stijl, naar ontwerp van Harm of naar dat van de klant. Daarnaast levert hij bijbehorende artikelen zoals blaasbalgen, potten voor de houtblokken, in eigen werkplaats gemaakte vonkenschermen en vuurkorven, enzovoort. Schoorstenen worden zonodig aangepast en onderhouden. Oude marmeren schoorsteenmantels worden gerestaureerd en moderne veel kleinere mantels worden naar eigen ontwerp gemaakt van van zandsteen. De schoorsteenmantels verdwenen in de jaren zestig ook en masse uit de huiskamers. Jos Harm: � De trend is nu terug naar de schoorsteenmantel en het open vuur. Zuiver voor de ambiance. Want stralingswarmte om je botten eens lekker op te peppen geeft de mensen weer een gevoel van welbehagen.� In de loop der jaren heeft Jos Harm een grote verzameling antieke kachels en gereedschappen opgebouwd. Veel ervan is in de afgelopen eeuw door de eigen firma gemaakt, en kwam door schenking of koop weer terug. Daarbij is ook de kist met houten miniatuurgereedschap van zijn grootvader. Een deel van die bijzondere verzameling is in een aparte afdeling van de winkel uitgestald.

Klik voor vergroting

In 1959 werd de winkel van Jos Harm uitgebreid met Vijzelgracht 31. Architect Maurice M. Grothause ontwierp voor beide panden een nieuwe winkelpui. De verbouwing van de oorspronkelijke wevershuisjes had toen kennelijk nog niet de aandacht van Monumentenzorg.

Klik voor vergroting

Illustratie uit de Prijscourant van Jos. Harm uit 1913. �Draaibank geschikt voor Hout-, Ivoor- en Koperdraaien en forceren, voorzien van voetbeweging, geheel vervaardigd van ijzer en staal. F.125.-�

Klik voor vergroting

Amerikaanse ijzeren Stanley-Schaven. �Combinatieschaaf met 52 diverse profiel beitels, voor het schaven van lijsten, glassponning, boor, voeg en ploeg, hol en rond�.

Jos Harm Vijzelgracht 1917 - 2009

De bekende haarden- en kachelwinkel van Jos Harm, vanaf 1917 gevestigd op de Vijzelgracht 29 en vanaf 1959 uitgebreid met nr 31, sloot op zaterdag 3 januari 2009 voorgoed haar deuren.

Bronnen

Jos Harm, Foto�s collectie Jos Harm

Els van Wageningen, Maandblad Ons Amsterdam, jrg. 42, nr.11 1990

sluiten

sluiten

sluiten

sluiten

sluiten

sluiten

sluiten

sluiten

sluiten