Home 1 2 3
winkelstories * * * * * auteur & copyright: els van wageningen email [email protected] * * * * * webdesign: wynneconsult email [email protected]
hoofdartikel (1)

Van toetoepjasje tot safaripak

Voor Amsterdammers was het begrip tropenkleding onverbrekelijk verbonden aan de namen Polak van Deventer en August Savelkoul. Polak van Deventer opende in 1910 zijn eerste zaak in de Leidsestraat 80, terwijl Savelkoul zich al in 1904 had gevestigd op de hoek van Singel en Heiligeweg. Er waren wel meer winkels die in hun assortiment Indische Uitrustingen hadden, zoals Adriaan Schakel op de Heiligeweg nrs 11-17 en Nieuw Engeland op het Koningsplein. Een volledige uitrusting met inbegrip van koffers en kisten kostte in die dagen f 225 - f 500. Ambtenaren, artsen, missionarissen en wetenschappelijke onderzoekers, die voor de oorlog naar het toenmalige Nederlands Indi� werden uitgezonden, konden in deze speciaalzaken terecht om hun tropenuitrusting vakkundig te laten samenstellen.

Toen Nederland na de soevereiniteitsoverdracht aan Indonesi� in 1949 zijn kolonie kwijt was, viel deze belangrijke vaste klantenkring weg en moest er een andere worden opgebouwd. Savelkoul heeft zich ten slotte in het kolossale pand aan de Singel niet kunnen handhaven en verdween in juli 1963. Polak van Deventer hield het langer vol, maar de laatste eigenaar Edzo Polak moest bij gebrek aan opvolging het laatst overgebleven filiaal in de Kalverstraat 19 in 1985 sluiten. De etalagepoppen, getooid met de traditionele witte tropenkostuums met tropenhelm, waren trouwens al veel eerder uit het zich verdwenen. De zogenaamde lichtgewicht kostuums hadden na de oorlog hun entree gemaakt en het dragen ervan zou langzamerhand gemeengoed worden, ook in Europa.

Polak van Deventer

De oprichter van dit familiebedrijf was de in 1807 in Schoonhoven geboren Manuel Jonas Hijman Polak. Blijkens een advertentie in het plaatselijk dagblad van 1838 dreef hij een handel in manufacturen in de Vleeschhouwersteeg in Deventer. In 1858 kon hij zich veroorloven 'groot' te beginnen in de Lange Bisschopstraat 21. Eenmaal per maand ging Manuel Polak met de trekschuit van Deventer naar Kampen, huurde aan de kade een suite in een hotel en stalde daar zijn waren uit. Boeren uit de wijde omgeving kwamen daar hun inkopen doen. Hij verkocht toen al veel witgoed. Stoffen als Russisch linnen en witte drill (een dichtgeweven katoenen stof van Engelse makelij) leenden zich uitstekend voor het vervaardigen van tropenkleding.

Toetoepjasjes

In Kampen kwam Manuel Polak in contact met de school voor de infanterie, waar ze witte pakken nodig hadden voor de soldaten die naar Indi� gingen. Zo begon hij samen met zijn zoon Salomon rond 1859 met het leveren van tropenkleding. Zij waren de eersten die de zogenaamde toetoepjasjes maakten, die aanvankelijk door militairen werden gedragen, maar later ook door ambtenaren. Jasjes met stijve opstaande kraag en met acht knopen hoog gesloten. Er hoefde niets onder gedragen te worden, terwijl men er toch correct uitzag. De jasjes werden gedragen op een witte pantalon, met bijpassende witte canvas schoenen. Het geheel werd gecompleteerd met een tropenhelm. Jongeren droegen een open colbert van witte drill.

Klik voor vergroting

De planters dragen hier de pakken met toetoepjasjes en de tropenhelmen zoals die door Polak van Deventer werden vervaardigd.

Klik voor vergroting

Het merkwaardige hoekpand Singel 429-435/hoek Heiligeweg is ontworpen door architect D. van Oort Hzn en is in 1903/04 gebouwd in opdracht van de Levensverzekeringmaatschappij Vesta. De muren en het trappenhuis zijn opgetrokken van Zweeds graniet uit de Andrikgroeven bij Drammen. Op de hoek van het gebouw zijn symbolische figuren ingebeiteld, die op eeuwigheid, leven, dood, wijsheid en wiskunde wijzen; boven de kop die deze laatste wetenschap symboliseert, zijn Arabische cijfertekens weergegeven. (d'Ailly 1963). Op de bovenste etages waren de kantoren van Vesta gevestigd. Vesta verhuisde in 1915 naar Arnhem. Daarna kwam hier de Algemene Kredietbank. August Savelkoul, die hier van begin af aan zijn winkel in tropenkleding had, werd later eigenaar van het pand. De winkel van Savelkoul ging in juli 1963 dicht. Sinds 2004 staat het pand op de lijst van Nieuwe Monumenten. Nu is hier een sportzaak gevestigd van het Duitse merk Puma.

Vestigingen Polak van Deventer

1858 - 1920, Lange Bisschopstraat 21, Deventer.
1906 - 1910, Raadhuisstraat nr.?, Amsterdam.
1910 - 1929, Leidsestraat 80, Amsterdam.
1920 - 1921, Heerenstraat 18, Den Haag.
1921 - 1943, Korte Poten 11, Den Haag.
1926 - 1973, Spuistraat 50, Den Haag.
1929 - 1986, Kalverstraat 19, Amsterdam.

M.J. Polak in de Vleeschhouwersteeg in Deventer

In een advertentie van 1838 biedt M.J. Polak de volgende manufacturen aan: Jacconats, Bar�ges, Paramattas, Chitsen, Breeden effen neteldoeken, Glac� Handschoenen, Engelsche Diemet, Breede Orleans, Dames Corchetten, Dames Boezelaars, Broekenstoffen, Zijden Foulards, Mousseline de Laine, diverse Mutsenlinten, Heeren Chawldassen, Geborduurde Kragen, Witte Kousen, Balsorine - Kleedjes, Chalons en Zomerdoeken, Koord - en Flos franjes en behalve dat, Een fraaije partij Parfumerie�n.

Klik voor vergroting

sluiten

sluiten

De planters dragen hier de pakken met toetoepjasjes en de tropenhelmen zoals die door Polak van Deventer werden vervaardigd.

sluiten

Een vloeiblad, waarvan hier een gedeelte is afgebeeld, is nog de enige illustratie die in het bezit is van E. Polak. Al het andere historische materiaal is in de oorlog verloren gegaan.

sluiten