Home 1 2 3 4 5
winkelstories * * * * * auteur & copyright: els van wageningen email [email protected] * * * * * webdesign: wynneconsult email [email protected]
hoofdartikel (1)

Het huis waarin ruim drie eeuwen een apotheek gevestigd is

In het huis op de hoek van de Geldersekade en de zuidzijde van de Stormsteeg is al meer dan drie eeuwen een apotheek gevestigd. Midden in de Nieuwmarktbuurt, met zo haar eigen problematiek, vlak bij de haven en omringd door de Chinese middenstand, neemt de apotheek nog steeds een bijzondere positie in. Zeker is dat vanaf 1696 een groot aantal apothekers onafgebroken op deze plek hun beroep hebben uitgeoefend. Toen de eerste apotheker Harmanus Meurs op 5 juni 1696 het huis kocht, was zijn apotheek er ��n van de ruim 300. In de 18de eeuw zouden het er nog veel meer worden. Nu zijn er in de binnenstad nog maar negen.

Geldersekade

De Geldersekade tussen Waag en Schreierstoren werd omstreeks 1425 als vestinggracht gegraven en is een van de oudste grachten van Amsterdam. De even zijde behoort vanouds tot het Wallengebied en de oneven zijde bij de Nieuwmarktbuurt. De even zijde werd omstreeks 1500 voor het eerst bebouwd en loopt evenwijdig aan de Zeedijk. Door de ligging aan het open IJ is het er altijd heel bedrijvig geweest. Zeilschepen voeren naar alle windrichtingen om pas na een reis van een jaar of langer met een gevarieerde lading huiswaarts te keren. Bijna al het vervoer van goederen gebeurde over het water, waarlangs pak-en koopmanshuizen elkaar afwisselden. De scheepsbouw was destijds een belangrijke bron van werkgelegenheid in deze buurt. Vissers, zeilenmakers, zeelui, reders, scheepstimmerlieden, wijnkopers, bierbrouwers, glashandelaren, winkeliers, kramers en hoeren hebben eeuwenlang het karakter van dit oude stadsdeel bepaald.

Stormsteeg

In 1553 werden de Stormsteeg, met in het verlengde de Korte Stormsteeg, de Korte Niezel en de Lange Niezel, aangelegd. Zij vormden de verbinding tussen de oude stad en de Sint Nicolaastoren, een bolwerk dat onderdeel was van de vestingmuur langs de Geldersekade, vlak tegenover het apotheekpand. Omdat de Geldersekade vroeger aan een open zeeboezem lag en het er flink kon spoken, is het niet verwonderlijk om hier een Stormsteeg te vinden. Alle apothekers en hun personeel hebben sinds 1696 genoten van hetzelfde prachtige uitzicht: de Bantammerbrug, gebouwd als houten wipbrug omstreeks 1600 en later vervangen door een vaste brug, met in het verlengde de Binnenbantammerstraat, waar na de oorlog zoveel Chinese eethuisjes kwamen.

Ogenschijnlijk niet al te opvallend 19de eeuws huis

Het huis waar al eeuwenlang een apotheek gevestigd is, kan niet onbeschreven blijven. Zo op het eerste gezicht lijkt het een niet al te opvallend 19de eeuws huis, maar bij nadere beschouwing zie je een aantal elementen die veel ouder zijn. Een pothuis aan de kant van de Stormsteeg, een 18de eeuws hek langs een deel van het huis aan de kant van de Geldersekade en binnen dat hek een waterput met deksel uit de tijd dat hemelwater nog voor dagelijks gebruik werd opgevangen. En dan natuurlijk die houten winkelpui met daarachter het oude winkelinterieur. Op een detail van de vogelvluchtkaart van Balthasar Florisz.Van Berckenrode uit 1625 zijn aan de linkerzijde van de Stormsteeg, tussen de Geldersekade en de Zeedijk, vijf eenvoudige huisjes te zien en aan de rechterzijde twee pakhuizen. Vanaf 1599 zijn alle eigenaren en bewoners van het eerste huis op de hoek bekend. Zij hadden allemaal iets van doen met de scheepvaart. Een scheepstimmerman, een stuurman, een mattemaker. Halverwege de 17de eeuw lieten hun nakomelingen het huis na aan een aantal familieleden, waaronder Cornelis Pietijs, burgemeester van Edam.

Gebouwd op staal

Het erf waarop het huis is gebouwd dateert uit het midden van de 16de eeuw. Het is gebouwd op �staal�, een vrij unieke oude fundering. Dat wil zeggen dat het huis op een dermate sterke zandgrond staat, dat het wel staal lijkt. Deze conclusie werd getrokken na een funderingsonderzoek in 1973, waarbij op een diepte van 1.80 m geen houten paalfundering te zien was. Wel waren onder de huidige winkeldeur de contouren te zien van een gebogen, bakstenen trap naar de kelder. Er moet een directe ingang geweest zijn naar een tweede veel groter pothuis aan de kant van de Geldersekade, dat bij een rigoureuze verbouwing in 1892 moest verdwijnen. De wanden van het voormalig pothuis waren bedekt met Delfts blauwe tegels, waarop spelende kinderen, uit circa 1680. De vloer van het pothuis lag deels onder het wegdek en van daaruit liep een gang door tot aan het water van de Geldersekade. Een keldertje onder het wegdek is typisch 16de eeuws. Vaak maakte men uitbouwsels onder de straat om het huis wat uit te breiden. De straat hoorde toen nog bij het huis. Je moest ook zelf voor de bestrating zorgen.

Huis krijgt trapgevel

Halverwege de 17de eeuw is het huis verbouwd. Aan de Stormsteegzijde kwam een trapgevel. Het huis bestond uit de begane grond plus ��n verdieping en een kapverdieping. De houten winkelpui nam ongeveer eenderde van de hoogte in beslag. Achter deze pui was het voorhuis, een vier meter hoge openbare lichte werk- en winkelruimte, die niet helemaal doorliep tot aan de achtergevel. Halverwege het huis zat een binnenpui met ramen. Links daarvan liep een spiltrap naar de verdieping. Achter de binnenpui waren twee veel lagere ruimtes boven elkaar: het onderhuis en de opkamer. In grote lijnen bestaat deze indeling nog steeds.

Klik voor vergroting

Op een detail van de prent van H. de Leth uit 1730, is de Bantammerbrug te zien ( 2e brug) en het huis met trapgevel op de hoek van de Stormsteeg en de Geldersekade, waarin op dat moment de apotheek van Gerrit Everwijn gevestigd was. Coll. Kon. Oudheidkundig Genootschap. Rijksmuseum

Klik voor vergroting

Detail van de vogelvluchtkaart van Balthasar Florisz van Berckenrode uit 1625. Op de voorgrond de Bantammerbrug en rechts de Stormsteeg (zie 57). Stadsarchief Amsterdam

De apotheek in de jaren tachtig van de vorige eeuw

Het huis met de apotheek op de hoek van de Geldersekade en de Stormsteeg in 2002

In 2000 werden tijdens een interne verbouwing in de voormalige opkamer, nu de recepteerruimte van de apotheek, onder het stucplafond laat 16de- of vroeg 17de eeuwse balken ontdekt beschilderd met vergulde rozetten en bloemslingers. De balken die nog stammen uit de tijd dat het huis daar nog maar net stond, zijn nu weer zichtbaar.

Eigenaren van 1696 - heden

Harmanus Meurs 1696 - 1719
Gerrit Everwijn 1719 - 1760
Evert Everwijn 1760 - 1806
Hendrik Meijer 1806 - 1847
Everwijn Meijer 1848 - 1875
W. H. van der Meulen 1875 - 1907
M. v.d. Meulen-Harders 1907 - 1932
H.J Wijnne sr 1931 - 1967
H.J. Wijnne jr 1967 - 1999
A. Hollander- Drost 1999 - heden

Pothuizen

In de 17de eeuw had bijna elk huis een pothuis, veel hoekpanden zoals dat van de apotheek hadden er zelfs twee. Een pothuis half boven en half onder de grond gebouwd mocht niet hoger dan 1� meter boven straatniveau worden opgetrokken. Sommige pothuizen hadden vanaf de straat een eigen ingang. Vaak diende de extra ruimte die het pothuis gaf om een te kleine woonruimte te vergroten en te gebruiken voor het bewaren van potten en pannen. Zoals veel pothuizen in de stad is ook dat van de apotheek aan de zijde van de Geldersekade in 1893 afgebroken voor de aanleg van trottoirs. Het kleine pothuis in de Stormsteeg overleefde. In Amsterdam zijn er nog zo�n 30 pothuizen te vinden waar nog altijd precario voor moet worden betaald.

sluiten

sluiten

sluiten

sluiten

sluiten

sluiten

sluiten

sluiten

sluiten