Home 1 2 3
winkelstories * * * * * auteur & copyright: els van wageningen email [email protected] * * * * * webdesign: wynneconsult email [email protected]
hoofdartikel (1)

Het begon met water en vuur. Vier generaties aan de Elandsgracht

De aardewerk-, glas- en porseleinwinkel van de firma J.J. Kuyper op de Elandsgracht 78 haalde net niet de honderd jaar. In het voorjaar van 1984 ging de winkel dicht. De geschiedenis van deze bijzondere buurtwinkel gaat terug tot 1887, toen Johannes Jurriaan Kuyper een water- en vuurwinkeltje overnam in het huis ernaast op nr. 80. Aanvankelijk werkte Jan Kuyper in de suikerfabriek aan de Haarlemmerweg, waar in 1887 een staking uitbrak. Meedoen wilde hij niet, zo luidt het verhaal, maar stakingsbreker wilde hij ook niet zijn. Vandaar dat hij ontslag nam en in datzelfde jaar zijn intrek nam in het al bestaande winkeltje op de Elandsgracht. Een echt florissante nering kan het niet geweest zijn, maar toen in 1891 de gracht werd gedempt en er ruim plaats kwam voor de groente- en fruitmarkt, braken er ook voor hem betere tijden aan. De groente- en fruitwinkeliers kwamen hier dagelijks vanaf �s morgens half vier hun voorraden aanvullen en omstreeks die tijd ging ook het winkeltje open.

Turf uit Drenthe

Heet water en vurige kooltjes waren geliefde artikelen voor de marktkooplui. Voor zover de herinnering van de familie destijds reikte, stonden de vuurpotten op een overdekt, betegeld plaatsje achter de winkel. Ze werden gestookt met baggerturf. De turf kwam uit Drenthe, zo gewaardeerd om zijn hoge kwaliteit. Op de vuurpotten werd het water verhit en een emmer vol kostte een halve cent in die tijd. De gedeeltelijk verbrande turf werd met een tang onder uit de vuurpot gehaald en vervolgens in een 1 meter hoge doofpot gedaan. Na afkoeling werden de half verbrande vierkante stukjes turf, 10 cm lang en 4 cm dik, in kistjes bewaard en tot de winter op zolder gezet.

Vuurtestjes uit Workumse Aardewerkfabriek

Om die kleine blokjes turf weer te kunnen gebruiken, waren aardewerk vuurtestjes en komfoortjes nodig. Deze kocht Kuyper rechtstreeks bij Aardewerkfabriek De Boer in Workum in Friesland, van waaruit ze per beurtschipper naar Amsterdam werden vervoerd. Het handgedraaide aardewerk, eenvoudig van vorm, was geglazuurd in licht- en donkerbruin en groen, maar niet beschilderd. Het testje was vierkant. Het Hollands model had een oor in het midden en het Fries model op ��n van de hoeken. In het testje pastte precies zo�n blokje halfverbrande turf, dat op een laagje as van ongeveer 2 cm werd gelegd. Het stukje turf smoorde zo beter en het aardewerk werd niet te warm. De kooltjes werden vaak met een beetje spiritus overgoten, dan brandde het nog sneller. En zo kon het testje dan in een stoof gezet worden, met urenlang heerlijk warme voeten als resultaat. Op dezelfde wijze werd het komfoortje van aardewerk gebruikt. Er kwam een bijpassende perenpot op te staan. Zo konden de peertjes heel langzaam gaar worden en mooi rood.

Klik voor vergroting

Het winkeltje op nr 80 omstreeks 1936. Dankzij de markt kon Jan Kuyper zijn assortiment gestaag uitbreiden. Waar vraag naar was dat verkocht hij. Thee, koffie, suiker, maar ook petroleum, antraciet, emmers, teilen, borstels en vooral ook klompen. De winkel kreeg dan ook de naam Klompenhandel. De klein ruimte was van onder tot boven volgestouwd en een belangrijk deel van de handel stond of hing buiten.

Klik voor vergroting
Klik voor vergroting

Dit originele groen en bruin geringeloord of met kerf-sneewerk versierd aardewerk werd nog tot 2005 gemaakt in de meer dan 250 jaar bestaande Aardewerkfabriek R.F. de Boer in Workum. Naast het Workums, kwam er ook veel Keuls aardewerk in de winkel, ook de bekende bruine Belgische inmaakpotten werden jarenlang veel verkocht.

Handgedraaid Keuls aardewerk

Tweemaal per jaar werd nog in het Westerwald in Duitsland bij vier kleine familiebedrijfjes het handgedraaid Keuls aardewerk ingekocht. Specialiteit was het zogenaamde �geritste� aardewerk, afkomstig van de kunstpottenbakkerij Gerhard und Manns uit Ransbach, waarvan de firma J.J. Kuyper tot het laatst toe de alleenverkoop had voor Nederland. Een Duits familiebedrijfje, opgericht in 1876, dat naast het gewone Keuls, vooral siervoorwerpen maakt met behulp van de al lang bestaande Ritz-techniek. Het inkerven van motieven in het aardewerk, met een houten of metalen stift, waarna de inkepingen worden ingekleurd. Door de hoge oventemperatuur en de agressiviteit van het zoutglazuur zijn de hiervoor gebruikte kleuren beperkt gebleven tot blauw, roodviolet, bruin, geel en zwart.

sluiten

sluiten

sluiten

sluiten

sluiten

sluiten

sluiten

sluiten

sluiten

sluiten

sluiten

sluiten

sluiten