H
1
Een van de mooiste panden op het de laatste jaren nogal verloederde Damrak is nr. 28-30, hoek Karnemelksteeg. Een zeven verdiepingen tellend winkel- en kantoorpand, waarin oorspronkelijk de gerenommeerde winkel in huishoudelijke artikelen en etalagewaren van Hofleverancier L..Dake & Zn was gevestigd. Het pand werd in 1904 ontworpen door de architecten J.F. Staal (1879-1940) en A.J. Kropholler (1882-1973), in opdracht van Levensverzekering Mij. �Utrecht� in een op moderne Amerikaanse architectuur gebaseerde stijl, met beelden en bouwsculpturen. Het gebouw heeft een vooruitstekende kroonlijst, waarboven twee topgevels en een torentje. De parterre is van gepolijst Labrador graniet, gevelvlak en pilasters zijn van groen Zweeds marmer, dak en schoorstenen zijn van koper. De namen van de architecten staan nog net leesbaar in het graniet gebeiteld. Op 7 oktober 1905 werd het pand feestelijk in gebruik genomen. Jaren geleden is de gevel okergeel geschilderd, waardoor het Zweeds marmer niet meer zichtbaar is.
Gerrit Dake, geboren in 1803, was een Amsterdamse weesjongen die door het Burgerweeshuis in de leer werd gedaan bij een strijkijzermaker. In 1826 begon hij voor zichzelf aan de Noordermarkt in de Jordaan. Na zijn overlijden in 1841 zette zijn weduwe het bedrijf voort. In 1851 nam de oudste zoon L. Dake de leiding over van het bedrijf, dat inmiddels drie pandjes besloeg. Zo�n 30 koperslagers werkten er aan de fabricage van keukengerei zoals pannen, doofpotten, oliekannen en theepotten. In 1881 werd A.G. Dake medefirmant van zijn vader, waarna de naam van de winkel werd gewijzigd in L. Dake & Zoon.
In 1886 kocht de firma het pakhuis Damrak 30 en liet dit verbouwen tot winkel. Eind 19e eeuw stopte Dake met eigen fabricage en ging elders fabrieksproducten inkopen, waaronder veel ge�mailleerde pannen. Dake adverteerde in die tijd met: �Onschadelijk, Giftvrij Ge�mailleerd Keukengereedschap. Grootste succes!! Elke zending onderzocht. Vraagt afschrift van de attesten van Professor Van Overbeek De Meijer te Utrecht en van Dr.Van Ledden Hulsebosch alhier�. De laatste was apotheker en had een laboratorium voor Chemisch en Microscopisch onderzoek op de Nieuwendijk 17. Dake leverde ondermeer aan Kookscholen, Huishoudscholen en Gasthuizen. Omstreeks 1898 werd L. Dake & Zn door koningin-weduwe Emma tot Hofleverancier benoemt. In 1897 opende de firma een derde winkel in de Kalverstraat, waar vooral artikelen van nikkel werden verkocht.
Na de bouw van het Centraal Station in 1889 werd het Damrak voor de toestromende bezoekers de voornaamste toegangsweg tot de stad. Aantrekkelijk dus om hier als winkelier een plek te veroveren. Hier en daar werden oude pandjes afgebroken, om plaats te maken voor moderne nieuwe winkelpanden. Ook Dake ging rond 1900 uitbreiden naar de belendende percelen Damrak 28 en 29. De historische pandjes werden gesloopt, waarna in 1905 het imposante kantoor/winkelpand van De Utrecht werd gebouwd. Op de parterre werden huishoudelijke en luxe artikelen verkocht. Op de eerste etage waren toonzalen ingericht voor haarden, kachels en keukenuitrustingen Na het overlijden van A.G. Dake in 1917, trad er wederom een A.G. Dake aan, de vierde generatie. In 1921 werd de oorspronkelijke winkel van L. Dake & Zn in de Kalverstraat verplaatst naar nr.105. Ook hier gingen haarden en kachels een steeds belangrijker plaats innemen. Behalve de winkels had Dake in de jaren dertig ook nog een Fabriek van Stofbestrijdings-, Poets- en Wasartikelen, in de Elandsstraat 8.
Begin jaren vijftig hield Dake, eens kachelleverancier van het Koninklijk Paleis op de Dam, zichzelf nog maar moeizaam overeind. Steeds meer mensen kregen meer te besteden. Dake met zijn chique uitstraling werd ouderwets gevonden. Men ging liever naar de modernere en goedkopere Blokker-winkels. Door steeds groter wordende concurrentie kon Dake zich tenslotte niet handhaven en verkocht in 1953 de aandelen aan de N.V. Gebr. Blokker. In 1960 opent Blokker nog twee nieuwe winkels, in Osdorp en in het nieuwe stadshart van Amstelveen onder de naam Dake. Zowel de Dake- als de Blokkerwinkels wierpen zich nu in sterke mate op de elektrisch-huishoudelijke apparaten voor wassen, drogen, koelen en vriezen. Het rechter deel van de oorspronkelijke winkel aan het Damrak behield nog een aantal jaren de naam L. Dake & Zn, naast die van Blokker. In de jaren zeventig verdween de naam Dake definitief van de winkelpui aan het Damrak en werd het uitsluitend en alleen Blokker, tot op de dag van vandaag.
Damrak 28-30. Gebouwd voor de Levensverzekeringmaatschappij �De Utrecht� en ontworpen door de architecten A.J. Kropholler en J.F. Staal. Foto 2008
Tekening van het winkelpand van Dake & Zoon Damrak 28-30. Plm. 1902. Herkomst?
De beeldhouwwerken die de gevel versieren zijn ontworpen door Joseph Mendes da Costa (1863-1939) en verwijzen naar het verzekeringswezen. Het Alg.Handelsblad van 27 maart 1907 beschrijft ze aldus: �De bronzen figuur boven de ingang links is De Bescherming, een vrouw die haar kind in een doek tegen zich aandrukt. Rechts De Spaarzaamheid, een eenvoudig mensje, dat een geldstuk in een spaarpot werpt. Beide figuren omvatten het bronzen beeldje op kleinere schaal, een biddende vrouw, bestraald door de (koperen) zon van de levensverzekering, die boven de deur is geplaatst. Midden voor het gebouw staat een man met een boek in de hand, de hand uitgestrekt naar een in elkaar gehurkt monster: De denker, die �het onheil onderdrukt�. Dan een vrouwenfiguur, �door het wufte in haar gezicht, haar kapsel, haar golvende kleding gekarakteriseerd als �het wisselende in de tijden�; zie de zandloper met een kameleon erop, die zij in de hand houdt. Om de hoek, een forse, stevige vrouw met een hondje op de arm, dat het karakter van De Waakzaamheid tot uitdrukking brengt.�
J. Mendes da Costa. Vrouwenfiguur voorstellend �het wisselende in de tijden�. Bron foto: www.flickr.com
Huisvrouwen of hun personeel, besteedden in de 19e eeuw heel wat tijd aan het poetsen van al hun koperen pannen en doofpotten. Rond 1880 liep A.G. Dake tegen een in Duitsland ontwikkelt nieuw product aan: poetspommade, bedoeld om keukenspullen en andere metalen voorwerpen te reinigen. Hij verwierf het alleenverkooprecht ervan voor Nederland en bracht het onder eigen naam op de markt: Dake�s Poetspommade. Het succes was groot. De poetspommade werd naar alle windstreken verzonden.
In het rijk ge�llustreerde boek �De Eeuw van Blokker. 100 jaar huishoudbranche in Nederland 1896-1996� van Henk Pov�e, Uitg.Thoth, wordt de geschiedenis van het familiebedrijf Blokker uitvoerig uit de doeken gedaan. Stichter van het bekende Blokker-concern was Jacob Pieterzoon Blokker (1874� 1944). Op 25 april 1896 opende hij de �Goedkoopen IJzer- en Houtwinkel� in Hoorn aan het Breed nr. 22. Na verloop van tijd werden allerlei andere zaken aan het assortiment toegevoegd. Jacob had vier zonen, Piet, Koos, Jaap en Albert. De Gebr. Blokker dus. Albert is de eerste die in 1924 naar Amsterdam gaat. Hij gaat voor een jaar als winkelbediende in de leer bij Dake & Zn aan het Damrak. Koos opent in 1933 het eerste Blokker-filiaal in Amsterdam op de Ceintuurbaan 302 onder de naam Gebr. Blokker. Broer Jaap opent in 1937 een tweede vestiging op de Middenweg 9. Inmiddels heeft Blokker alleen al in Amsterdam 39 winkels. De Blokker-winkel in de Kalverstraat is van 1951.
